Niewiele rzeczy stawia rodzica w stan gotowości bardziej niż informacja, że jego dziecko intencjonalnie robi sobie krzywdę i dokonuje samookaleczeń. W głowie zatroskanego opiekuna pojawia się wtedy tysiące różnych myśli i chce reagować jak najszybciej. Jednak zanim podejmiesz próbę interwencji, weź kilka głębokich wdechów i przeczytaj poniższy artykuł, który pozwoli Ci na lepszy wgląd w bardzo delikatne zagadnienie, jakim jest samookaleczanie u nastolatka. W tym tekście poznasz sposób na udzielenie wspierającej i jednocześnie skutecznej pomocy.
Twoja reakcja i zrozumienie ma znaczenie
Reakcja rodzica odgrywa niezwykle ważną rolę w pomaganiu nastolatkom w procesie powrotu do równowagi. Często podczas interakcji z nastolatkiem, rodzice mogą mieć wrażenie, że stąpają po cienkim lodzie. Nie mają pewności czy podjęcie danego tematu, próba udzielenia pomocy czy nawet najlepsze intencje nie spowodują nagłego wybuchu emocji, a nastolatek jeszcze bardziej wycofa się i zamknie w swoim świecie. Jednak mimo że nastolatek może wykazywać opór, zamykać się w sobie i unikać rozmowy, wciąż potrzebuje wsparcia ze strony wyrozumiałego i empatycznego rodzica, który pomoże mu przezwyciężyć trudności. Ważną częścią pomocy w przypadku samookaleczeń jest przede wszystkim zrozumienie, dlaczego nastolatki to robią. Nawet jeśli młoda osoba nie chce w tym momencie rozmawiać, to ważna jest dla niego poczucie, że rodzice są gotowi udzielić mu wsparcia.
Samookaleczanie u nastolatka – przyczyny
Samookaleczenie ma miejsce wtedy, gdy ludzie celowo ranią się, aby poradzić sobie z bolesnymi lub bardzo intensywnymi emocjami. Zwykle jest oznaką głębokiego niepokoju, złości czy poczucia masywnej bezradności. To sposób na uzyskanie kontroli nad przytłaczającymi uczuciami lub choćby chwilowe uwolnienie się od nich. Dla jednych jest to sposób, aby poradzić sobie z silnymi emocjami i opanować napięcie. Inni zrobią to, aby poczuć ból fizyczny zamiast bólu emocjonalnego.
Co wyzwala samookaleczanie u nastolatka?
Nie ma jednej, prostej odpowiedzi na to pytanie. Stres, samotność, poczucie odrzucenia, zbyt duża presja w domu i szkole, intensywna złość czy bezradność potrafią być silnie powiązane z samookaleczeniem się w okresie dojrzewania.
Innymi uczuciami, wyzwalającymi impuls do samookaleczenia, mogą być:
- narastający, silny gniew,
- przytłaczający smutek i poczucie osamotnienia,
- poczucie odrzucenia czy odtrącenia głównie przez rówieśników, ale i przez osoby dorosłe,
- kryzysy rodzinne,
- negatywny wpływ mediów społecznościowych, np.: prześladowanie w internecie.
Młodzież doświadczająca zaburzeń jedzenia, np.: anorexia, bulimia , cierpiąca z powodu zaburzeń osobowości, szczególnie borderline czy narcystycznych,j, jak i dzieci, które doświadczały , zaniedbanie lub przemocy psychicznej, fizycznej lub/i seksualnej, mogą wykazywać skłonność do samookaleczeń. Ryzyko wzrasta również w przypadku nastolatków:
- o bardzo niestabilnym i chwiejnym poczuciu własnej wartości,
- odczuwających izolację, osamotnienie i brak wsparcia,
- odczuwających zagrożenie w domu lub szkole,
- z potrzebą perfekcjonizmu i trudnościami w proszeniu o pomoc,
mających skłonność do ryzykownych, impusywnych zachowań.
Jak reagować na samookaleczanie u nastolatka?
Twoja reakcja jest kluczowa i ma ogromny wpływ na to co wydarzy się później. Naturalne jest, że czujesz się zaniepokojony, przytłoczony, a nawet zły, gdy odkrywasz, że Twój nastolatek stosuje samookaleczenie jako sposób na radzenie sobie z emocjami. Możesz odczuwać chęć wykrzyczenia: „Dlaczego to zrobiłeś?” lub „Przestań natychmiast!” Jednak ważne jest, aby pamiętać, że większość nastolatków, którzy samookaleczają się, tak jak i Ty odczuwają duży lęk. Nieraz nawet na większą skalę.
Twoje dziecko boi się swojego zachowania i poczucia utraty kontroli nad niebezpiecznymi zachowaniami. Często towarzyszy temu poczucie, że “coś jest z nim nie tak”, , wstydu i upokorzenia. Zachowaj spokój i nawiąż otwartą, szczerą komunikację bez oceniania. Nagła krytyka i nadmierna reakcja mogą skłonić Twojego nastolatka do zamknięcia się i odosobnienia. Zamiast tego warto zadawać otwarte pytania dotyczące jego uczuć i czynników wpływających na jego zachowanie oraz zapewnić mu, że jesteś gotowy go wysłuchać, pomóc lub po prostu przy nim być..
Jak rozmawiać z nastolatkiem, który się samookalecza?
Możesz zadać dziecku kilka pytań. Pamiętaj jednak, że Twoje dziecko może się tego bardzo wstydzić. Pamiętaj, żeby zachować spokój, nie osądzać i słuchać w milczeniu, nie przerywając.
Jak zacząć rozmowę, aby Twoje dziecko czuło, że może się przed Tobą otworzyć?
Przykłady:
- Zauważyłem blizny na twoim ramieniu. “Nie jestem na Ciebie zły nie oceniam Cię. Chciałbym Ci pomóc. Czy możesz mi opowiedzieć o chwilach, kiedy zrobiłeś sobie krzywdę?”
- Widzę, że jesteś bardzo zdenerwowany i się boisz. To normalne, że się boisz. Ja też się boję, ale razem możemy spróbować znaleźć rozwiązanie, żebyś poczuł się lepiej.
- Możesz być zdenerwowany faktem, że się dowiedziałem, ale nie jestem ja nie jestem na Ciebie zły. Widzę, że bardzo cierpisz i jestem gotów Ci pomóc. Możesz ze mną porozmawiać w każdej chwili, gdy będziesz tylko na to gotowy. Nie będę naciskać, ale chcę, żebyś wiedział, że jestem tu i w każdej chwili możesz na mnie liczyć.
Zapewnij emocjonalne wsparcie i profesjonalną opiekę
Twój nastolatek będzie potrzebować wsparcia w zastępowaniu szkodliwych strategii radzenia sobie z bólem, na te zdrowe. To normalne, że w pewnym momencie możesz nie wiedzieć jak mu pomóc. W końcu nikt nie daje nam lekcji z bycia rodzicem.
Przerwanie cyklu samookaleczeń nie jest łatwe, a nastolatki potrzebują empatii i współczucia w procesie zdrowienia. Jeśli Twój nastolatek dokonuje samookaleczenia, potrzebuje profesjonalnej pomocy. Psychoterapia pomaga nastolatkom przepracować czynniki wyzwalające negatywne wzorce myślenia i nauczyć się pozytywnych umiejętności radzenia sobie z bólem i emocjami, które można wykorzystać, zamiast angażować się w zachowania samookaleczające. Zwrócenie się o profesjonalną pomoc jest wyrazem troski z Twojej strony. Słuchając i reagując na sygnały, które wysyła Twoje dziecko, mamy możliwość wyposażenia go w narzędzia radzenia sobie z tą trudną rzeczywistością. Ból i cierpienie nie miną samoistnie. Twoje wsparcie oraz odpowiednio dobrana terapia i leczenie są w tym przypadku kluczowe.
Zadzwoń do naszego centrum lub umów wizytę przed kalendarz online
